ประเพณีประเทศไทยเรา

ประเพณีแห่นางแมว ความเชื่อเกี่ยวกับพิธีขอฝนของชาวอีสานหลายๆคนคงจะเคยได้ยินมานะคะว่าชาวอีสานมีวิธีการขอฝนอยู่อย่างหนึ่งคือ ประเพณีการแห่นางแมว ซึ่งการแห่นางแมวเป็นพิธีอ้อนวอนขอฝน ซึ่งจำจัดทำขึ้นในปีใดที่ภาคอีสานในแต่ละท้องถิ่นแห่งแล้งฝนไม่ตกต้องตามฤดูกาล จนในปัจจุบันกลายเป็นประเพณีที่สืบทอดกันมาตราบจนทุกวันนี้ค่ะ พิธีแห่นางแมวของชาวอีสานเพราะเชื่อว่าเหตุที่ฝนไม่ตกมีเหตุผลหลายประการ เช่น เกิดจากดินฟ้าอากาศเปลี่ยนแปลง,ประชาชนชาวเมืองหย่อนในศีลธรรม ,เจ้าเมืองหรือเจ้าแผ่นดินไม่ทรงอยู่ในทศพิธราชธรรม, เป็นต้น เหตุนี้ชาวเมือง

ชาวอีสานจึงต้องทำพิธีอ้อนวอนขอฝน และการที่ต้องใช้แมวเป็นตัวประกอบสำคัญในการขอฝน เพราะเชื่อว่าแมวเป็นสัตว์ที่เกลียดฝน ถ้าฝนตกครั้งใดแมวจะร้องทันที ชาวอีสานจึงถือเอาเคล็ดที่แมวร้องในเวลาฝนตกว่า จะเป็นเหตุให้ฝนตกจริงๆ ชาวบ้านจึงร่วมมือกันสาดน้ำและทำให้แมวร้องมากที่สุดจึงจะเป็นผลดี และชาวอีสานเชื่อว่าหลังจากทำพิธีแห่นางแมวแล้วฝนจะตกลงมาตามคำอ้อนวอน และตามคำเซิ้ง ของนางแมว

1. กะทอหรือเข่งที่มีฝาปิดข้างบน 1 อัน

2. แมวสีดำตัวเมีย 1 ตัว

3. เทียน 5 คู่

4. ดอกไม้ 5 คู่

5. ไม่สำหรับสอดกะทอให้คนหาม 1 อัน

ชาวบ้านรวมทั้งคนแก่คนหนุ่มและเด็กส่วนมากจะเป็นผู้ชาย ปรึกษาหารือกัน คนที่เป็นผู้นำกล่าวเซิ้ง เพื่อให้ผู้ไปแห่ทั้งหมดเป็นผู้ว่าตาม ส่วนใหญ่จะเป็นคนเฒ่าคนแก่ในหมู่บ้าน2. หากะทอใบหนึ่งหรืออาจใช้เข่งก็ได้3. จับเอาแมวตัวเมียสีดำ 1 ตัวใส่ในกะทอ ใช้เชือกผูกปิดปากะทอไม่ให้แมวออกได้ และใช้ไม้สอดกะทอให้คนหา 2 คน ตั้งคายด้วยขันธ์ ห้า ป่าวสักเคเทวดา เพื่อให้เทวดาบันดาลให้ฝนตก4. ได้เวลาพลบค่ำผู้คนกำลังอยู่บ้าน ก็เริ่มขบวนแห่โดยหากะทอแมวออกข้างหน้า แล้วตามด้วยคนว่าคำเซิ้ง และผู้แห่ว่าตามเป็นท่อนๆไป ในขบวนก็จะมีการตีเกราะเคาะไม้เพื่อให้เกิดจังหวะตามไปด้วย และแห่ไปทุกหลังคาเรือนในหมู่บ้านนั้นๆ เมื่อแห่ไปถึงบ้านใครเจ้าของบ้านก็ต้องเอาน้ำสาดหรือรดที่ตัวแมวให้เปียกและทำให้แมวร้อง และสาดใส่ขบวนเซิ้งด้วย ประเพณีบางบ้านก็สาดใส่ขบวนเฉยๆโดยไม่ให้ถูกแมว เพราะปรากฏว่าเซิ้งหนักๆเข้า แมวตายวันละตัว

คำเซิ้งแต่ละท้องถิ่นไม่ค่อยเหมือนกันแต่สิ่งที่รวมอยู่ในคำเซิ้งคือมีการพรรณนาถึงความแห้งแล้งและขอให้ฝนตกเหมือนกัน และเท่าที่ประมวลมาส่วนใหญ่จะเป็นดังนี้ประเพณีแห่นางแมวเป็นพิธีขอฝนของพวกชาวบ้าน โดยเฉพาะภาคกลาง ปีใดที่ฝนมาล่าหรือแล้งผิดปรกติ อันจะทำให้ชาวบ้านเดือดร้อน พืชในไร่นาให้ผลไม่เต็มที่ อาจถึงกับทำให้เกิดภาวะข้าวยากหมากแพงได้ ชาวบ้านก็จะชุมนุมปรึกษาหารือกันเพื่อทำพิธีแห่นางแมวตามที่ทำสืบเป็นประเพณี เพราะเชื่อว่าภายหลังเมื่อแห่นางแมวแล้ว ไม่ช้าฝนก็เทลงมา

ชาวบ้านจะจัดหาแมวตัวเมียตัวหนึ่ง นำใส่ชะลอม หรือเข่ง  ตะกร้า สุดแต่จะหาได้ ที่สำคัญต้องมีฝาปิดแน่นหนากันแมวแหกออกมาได้ การแห่นางแมวนั้นจะแห่กันในตอนเช้าหรือตอนบ่ายก็ได้แล้วแต่ความสะดวก เอาไม้คานสอดเข้าไปในตะกร้า หามกันไป มีคนแห่แวดล้อมนางแมว  คนหนึ่งถือพานนำหน้า ร้องเชื้อเชิญให้ใคร ๆ มาร่วมพิธีขอฝน พวกที่อยู่ในขบวนใครมีกลอง กรับ ฆ้อง ฉิ่ง ก็ถือติดมือมาบรรเลงด้วย

  เมื่อเคลื่อนขบวนแห่  ต่างก็ร้องบทแห่นางแมว ซึ่งมีข้อความผิดเพี้ยนกันไปแล้วแต่ท้องถิ่น บางบทมีถ้อยคำกระเดียดไปทางหยาบโลน เมื่อแห่ถึงบ้านใคร เจ้าของบ้านจะเอากระบวยตักน้ำสาดลงไปในชะลอมหรือตะกร้าที่ขังแมวอยู่ จากนั้นเจ้าของบ้านก็ให้รางวัลแก่พวกแห่ เป็นเหล้า ข้าวปลา ไข่ต้ม หรือของกินอย่างอื่น ส่วนมากมักให้เงินเล็กน้อยแก่คนถือพานนำหน้ากระบวนแห่ เสร็จแล้วก็เคลื่อนต่อไปยังบ้านอื่น ๆ จนสุดเขตหมู่บ้านแล้วก็กลับมาชุมนุมเลี้ยงดูกันเป็นที่ครึกครื้น พร้อมทั้งปล่อยแมวให้เป็นอิสระ ถ้าฝนยังไม่ตก ก็ต้องแห่ช้ำในวันรุ่งขึ้นและวันต่อ ๆ ไปจนกว่าฝนจะตก

    พระยาอนุมานราชธน ปราชญ์คนสำคัญของไทย ให้ข้อสังเกตว่า แมวเป็นสัตว์ไม่ชอบน้ำ โบราณจึงถือว่าเป็นตัวแล้งเมื่อแมวถูกสาดน้ำเปียกปอน ก็จะหมดสภาพตัวแล้งไป ชาวบ้านคงถือเคล็ดตรงนี้จึงมีพิธีแห่นางแมวสืบต่อกันมา

เรื่องสาดน้ำแมวเมื่อฝนแล้งเพื่อให้ฝนตก ไม่ใช่มีในประเทศไทยเท่านั้น  ในเกาะสุมาตราบางท้องที่ก็มี ถ้าปีใดฝนแล้ง  พวกผู้หญิงชาวบ้านต้องนุ่งน้อยห่มน้อย พากันลงไปลุยน้ำในแม่น้ำแล้วสาดน้ำรดกัน นอกจากนี้ยังจับแมวดำตัวหนึ่งโยนลงไปในน้ำแล้วปล่อยให้มันตะเกียกตะกายปีนตลิ่งหนี พอแมวขึ้นตลิ่งได้พวกผู้หญิงก็ไล่ตามและสาดน้ำรดมันพอเป็นพิธี บอกว่าทำอย่างนี้ฝนจะตก ทางเกาะชวามีประเพณีจับเอาแมวตัวผู้กับตัวเมียอย่างละตัวมาอาบน้ำ เชื่อว่าไม่ช้าฝนจะตก

    “ซองคำถาม” คิดเล่น ๆ ว่า เหตุที่เลือกเอาแมวมาแห่นั้นอาจเห็นว่าแห่นางแมวดีกว่าแห่นางหมา เพราะหมาไทยนั้นใครจะตะครุบจับมาใส่ตะกร้าได้ง่าย ๆ แถมกว่าจะเดินแห่ทั่วหมู่บ้าน หมาซึ่งตัวหนักอยู่แล้ว เวลาถูกน้ำสาดก็จะดิ้นทำให้หนักแรงมากขึ้น ขบวนแห่คงไปไม่ได้ไกลเป็นแน่